Trong các đại án kinh tế gần đây, chúng ta chứng kiến một “làn sóng” chưa từng có: Các bị cáo và gia đình chạy đua nộp lại hàng trăm, hàng ngàn tỷ đồng để khắc phục hậu quả. Dư luận đặt câu hỏi: Phải chăng cứ có tiền là sẽ được giảm án? Và ranh giới nào giữa việc “khoan hồng” và “nhờn luật”?
Hiện tượng “Chạy đua nộp tiền” tại tòa
Khác với trước đây khi các bị cáo thường quanh co chối tội, xu hướng xét xử các vụ án kinh tế, tham nhũng gần đây cho thấy sự thay đổi rõ rệt trong chiến thuật bào chữa. Các bị cáo, từ quan chức đến doanh nhân, đều nỗ lực nộp lại số tiền hưởng lợi bất chính nhanh nhất và nhiều nhất có thể.
Ví dụ: Trong vụ án Vạn Thịnh Phát hay các vụ án liên quan đến đăng kiểm, y tế… số tiền nộp lại lên tới hàng ngàn tỷ đồng. Hành động này được ghi nhận là “thái độ thành khẩn” và “tích cực khắc phục hậu quả”.
Luật quy định thế nào: Tiền có mua được tự do?
Cần hiểu đúng quy định của pháp luật: Tiền KHÔNG mua được sự vô tội, nhưng là cơ sở quan trọng để xem xét giảm nhẹ.
Theo Điều 51 Bộ luật Hình sự, việc “tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại hoặc khắc phục hậu quả” là một tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự. Đặc biệt, với tội Tham ô tài sản, nếu nộp lại ít nhất 3/4 tài sản tham ô và hợp tác tích cực, người phạm tội có thể được chuyển từ mức án Tử hình xuống Chung thân (theo Nghị quyết 03/2020/NQ-HĐTP).
Đây là chính sách nhân văn và thực dụng: Mục tiêu tối thượng của án kinh tế là thu hồi tài sản cho Nhà nước và Nhân dân, chứ không chỉ là trừng phạt thân xác con người.
Lợi ích kép hay sự bất công?
Chính sách này mang lại “lợi ích kép”:
-
Nhà nước: Thu hồi được nguồn lực khổng lồ để tái đầu tư, thay vì bỏ tù bị cáo mà tiền thì mất trắng.
-
Bị cáo: Có cơ hội được hưởng lượng khoan hồng, sớm trở về với xã hội.
Tuy nhiên, nó cũng gây ra tranh luận về sự công bằng: Liệu người giàu phạm tội có dễ thoát án nặng hơn người nghèo? Để giải quyết vấn đề này, các cơ quan tố tụng hiện nay xem xét rất kỹ lưỡng: Tiền khắc phục chỉ là điều kiện cần. Điều kiện đủ phải là sự thành khẩn khai báo, vai trò trong vụ án và tính chất nguy hiểm của hành vi. Không phải cứ nộp tiền là xong chuyện.
Kết luận: Khuyến khích nhưng không thỏa hiệp
Việc bị cáo tích cực dùng tiền đền tội là tín hiệu tích cực cho thấy tính răn đe của pháp luật và hiệu quả của công cuộc phòng chống tham nhũng. Nó khuyến khích người sai phạm quay đầu.
Nhưng luật pháp cũng vạch rõ “lằn ranh đỏ”: Tiền có thể giúp thoát án tử, giảm án tù, nhưng án tích và sự phán xét của lương tâm thì không tiền bạc nào xóa nhòa được.
Lời kết: “Đánh kẻ chạy đi, không ai đánh người chạy lại”. Việc khắc phục hậu quả bằng tài chính là cần thiết, nhưng quan trọng hơn là xây dựng một cơ chế quản lý chặt chẽ để “không thể, không dám và không muốn” tham nhũng ngay từ đầu.
Bài viết phân tích tại bài viết: https://vietnamnet.vn/khi-bi-cao-tich-cuc-dung-tien-den-toi-2475702.html
