Nghịch lý quản trị Đại học: Quy mô 40.000 hay 4.000 sinh viên cũng chỉ được có… 3 Phó Hiệu trưởng?

Tại sao một “con voi” đồ sộ lại phải mặc chung một chiếc áo định mức với “chú hươu” nhỏ bé? Câu chuyện giới hạn tối đa 3 Phó Hiệu trưởng bất kể quy mô đào tạo đang trở thành điểm nghẽn lớn, cản trở sự bứt phá của các đại học trọng điểm trong tiến trình tự chủ.

1. “Chiếc áo định mức” quá chật cho quy mô khổng lồ

Tại hội thảo về hiện đại hóa giáo dục đại học vừa qua, PGS.TS Đỗ Phú Trần Tình (Viện trưởng Viện Phát triển Chính sách – ĐHQG TP.HCM) đã thẳng thắn chỉ ra một bất cập đầy nghịch lý: Quy định hiện hành đang đánh đồng mọi cơ sở giáo dục về mặt nhân sự lãnh đạo.

Dù một trường đại học có quy mô 40.000 sinh viên hay chỉ 4.000 sinh viên, số lượng Phó Hiệu trưởng vẫn bị “đóng khung” tối đa là 3 người. Điều này tạo ra áp lực quản lý cực lớn lên bộ máy lãnh đạo tại các trường lớn. Khi khối lượng công việc gấp 10 lần nhưng nhân sự cấp cao lại tương đương, hiệu quả quản trị và tính sáng tạo trong điều hành chắc chắn bị ảnh hưởng.

2. Rào cản từ cơ chế “Xin – Cho” trong đào tạo đỉnh cao

Không chỉ dừng lại ở bộ máy, sự tự chủ còn bị “bó chặt” ở mảng đào tạo sau đại học. Hiện nay, Bộ GD-ĐT vẫn giữ quyền phê duyệt chương trình đào tạo tiến sĩ và các ngành đặc thù (Luật, Sức khỏe, Sư phạm).

PGS.TS Đỗ Phú Trần Tình đặt vấn đề: Tại sao các đại học lớn như ĐHQG Hà Nội hay ĐHQG TP.HCM – những đơn vị vốn đã khẳng định được chất lượng quốc tế – lại không được quyền tự quyết? Việc phải chờ đợi phê duyệt từ Bộ không chỉ kéo dài thời gian mà còn làm mất đi tính thời điểm và sự linh hoạt trong hội nhập quốc tế.

3. Cần một “cơ chế mở” cho những cánh chim đầu đàn

Để giải quyết “nút thắt” này, chuyên gia đề xuất một lộ trình thí điểm đột phá:

• Tự quyết nhân sự: Cho phép các trường đại học trọng điểm tự quy định số lượng Phó Hiệu trưởng và cơ cấu phòng ban dựa trên nhu cầu thực tế và năng lực tài chính.

• Mở cửa cho chuyên gia quốc tế: Loại bỏ quy định cứng nhắc bắt buộc người hướng dẫn nghiên cứu sinh phải thuộc biên chế trường. Thay vào đó, hãy cho phép các giáo sư, nhà khoa học uy tín thế giới được hướng dẫn độc lập.

• Phân quyền phê duyệt: Giao quyền phê duyệt chương trình đào tạo tiến sĩ cho các trường đủ năng lực, Bộ GD-ĐT chỉ đóng vai trò giám sát và kiểm tra chất lượng hậu kiểm.

Lời kết: Tự chủ đại học không nên chỉ nằm trên giấy tờ hay những khẩu hiệu chung chung. Đã đến lúc cần trả quyền tự quyết về cho nhà trường để họ thực sự trở thành những thực thể quản trị hiện đại, sẵn sàng cạnh tranh sòng phẳng trên bản đồ giáo dục thế giới.