Hàng triệu camera giám sát được lắp đặt khắp các thành phố lớn tại Trung Quốc không chỉ để đảm bảo an ninh, mà còn là công cụ đắc lực cho một hệ thống quản lý xã hội chưa từng có: Chấm điểm tín nhiệm công dân. Tại đây, điểm số quyết định tất cả: Người điểm cao được hưởng đặc quyền, trong khi những người bị liệt vào “danh sách đen” phải đối mặt với vô vàn rào cản trong cuộc sống.
Mạng lưới camera “thiên la địa võng” và cơ chế tính điểm
Tại các thành phố như Vinh Thành hay Tô Châu, camera giám sát xuất hiện dày đặc ở mọi ngóc ngách. Hệ thống này ghi lại hành vi của người dân để làm cơ sở đánh giá “điểm tín nhiệm xã hội”.
Theo mô hình tại thành phố Vinh Thành, mỗi cư dân khi bắt đầu sẽ được cấp 1.000 điểm cơ bản. Điểm số này sẽ tăng hoặc giảm tùy theo hành vi của họ trong cuộc sống hàng ngày:
-
Điểm cộng: Được áp dụng cho những hành động tốt như tham gia hiến máu nhân đạo, làm công việc thiện nguyện.
-
Điểm trừ: Bị áp dụng khi vi phạm các quy tắc xã hội. Ví dụ: Vi phạm luật giao thông có thể bị trừ 5 điểm; Thực hiện khiếu kiện trái pháp luật có thể bị trừ tới 50 điểm.
Nhiều người dân, như anh Zhang ở Tô Châu, ủng hộ hệ thống này vì cho rằng nó giúp xã hội trật tự hơn. Bản thân anh luôn cố gắng cư xử lịch thiệp và tuân thủ luật lệ để duy trì điểm số tốt.
“Danh sách đen”: Nỗi ám ảnh của người điểm thấp
Mục tiêu của chính phủ Trung Quốc là xây dựng một xã hội nơi “người đáng tin cậy đi đâu cũng được, kẻ mất tín nhiệm không thể bước đi dù chỉ một bước”. Những người có điểm số quá thấp sẽ bị liệt vào danh sách “mất tín nhiệm” (danh sách đen) và phải đối mặt với những hình phạt nghiêm khắc, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống cá nhân và kinh tế:
-
Hạn chế đi lại: Đây là hình phạt phổ biến nhất. Người trong danh sách đen bị cấm mua vé máy bay hoặc vé tàu hỏa tốc độ cao, khiến việc di chuyển xa trở nên cực kỳ khó khăn.
-
Rào cản tài chính và sự nghiệp: Họ gặp khó khăn khi vay vốn ngân hàng, bị cấm đảm nhiệm các chức vụ quản lý trong doanh nghiệp hoặc làm việc trong cơ quan nhà nước.
-
“Bêu tên” công khai: Tại một số nơi, hình ảnh và tên tuổi của những người bị điểm thấp còn bị chiếu trên các màn hình LED lớn ở nơi công cộng hoặc phát trên các phương tiện truyền thông để cảnh báo.
Tranh cãi về “Chế độ độc tài kỹ thuật số”
Chính phủ Trung Quốc xem hệ thống này là công cụ cần thiết để lấp đầy “khoảng trống đạo đức” sau nhiều thập kỷ phát triển kinh tế nóng. Họ muốn dùng công nghệ để buộc người dân hành xử văn minh và trung thực hơn.
Tuy nhiên, hệ thống này vấp phải sự chỉ trích mạnh mẽ từ các tổ chức nhân quyền quốc tế. Họ gọi đây là “chế độ độc tài kỹ thuật số”, nơi nhà nước sử dụng công nghệ để kiểm soát quá mức đời sống riêng tư và quyền tự do của công dân, tạo ra một xã hội đầy áp lực và sự giám sát.
Lời kết: Hệ thống tín nhiệm xã hội của Trung Quốc là một phép thử lớn về việc sử dụng công nghệ để quản trị quốc gia. Dù mang lại trật tự nhất định, nhưng cái giá phải trả là sự tự do cá nhân và những hệ lụy nặng nề cho những ai không may rơi vào “vùng đỏ” của hệ thống chấm điểm này.
Nguồn: https://vnexpress.net/cuoc-song-cua-nguoi-trung-quoc-bi-cham-diem-cong-dan-yeu-kem-3899910.html
