“Học phí ngầm” trường công: Khi tờ đơn “tự nguyện” trở thành gánh nặng bắt buộc

Trên giấy tờ, học phí trường công lập rất thấp, phù hợp với đại đa số người dân. Nhưng thực tế, mỗi mùa tựu trường, phụ huynh lại phải đối mặt với một “ma trận” các khoản thu dưới danh nghĩa “xã hội hóa”, “tự nguyện”. Phải chăng trường công đang dần mất đi tính chất “công” của mình vì những khoản phí ngầm này?

Tảng băng trôi: Phần nổi là Học phí, phần chìm là “Trăm khoản khác”

Nếu ví chi phí cho con học trường công là một tảng băng trôi, thì học phí quy định của nhà nước chỉ là phần đỉnh nhỏ bé nổi trên mặt nước. Phần chìm khổng lồ bên dưới mới là thứ khiến ví tiền của phụ huynh “tổn thương”.

Đó là những khoản gì?

• Tiền cơ sở vật chất: Điều hòa, máy chiếu, rèm cửa, thậm chí là sơn sửa lớp học… dù trường đã có ngân sách nhưng vẫn kêu gọi phụ huynh đóng góp.

• Quỹ lớp, quỹ trường: Những khoản thu mang tên “hoạt động ngoại khóa”, “chăm sóc bán trú”, “kỹ năng sống”.

• Học thêm, học liên kết: Tiếng Anh người nước ngoài, Toán tư duy… được chèn vào giờ chính khóa khiến học sinh không học không được.

Cái bẫy “Tự nguyện trên tinh thần bắt buộc”

Điều khiến dư luận bức xúc nhất không phải là việc đóng tiền, mà là cách thức thu. Các nhà trường thường dùng cụm từ “Xã hội hóa” và “Tự nguyện” để hợp thức hóa các khoản thu này.

Tuy nhiên, sự “tự nguyện” này thường diễn ra trong bối cảnh bị dồn ép:

• “Cả lớp đóng rồi, chẳng lẽ con mình không đóng?” – Tâm lý sợ con bị lẻ loi, bị cô lập khiến phụ huynh đành tặc lưỡi rút ví.

• Ban đại diện cha mẹ học sinh đôi khi trở thành “cánh tay nối dài” của nhà trường để vận động thu tiền, thay vì bảo vệ quyền lợi học sinh.

Hệ lụy: Trường công nhưng chi phí… tư

Mục tiêu của giáo dục công lập là đảm bảo an sinh xã hội, để con em gia đình nghèo cũng được đến trường. Nhưng với tình trạng “phí chồng phí” hiện nay, gánh nặng tài chính đang đè nặng lên vai các gia đình thu nhập thấp và trung bình.

Khi chi phí thực tế tại trường công tiệm cận trường tư, sự bất bình đẳng trong tiếp cận giáo dục sẽ gia tăng. Những đứa trẻ nhà nghèo sẽ cảm thấy tự ti ngay trong chính lớp học của mình vì không có tiền đóng “quỹ này, quỹ nọ”.

Cần sự minh bạch sòng phẳng

Đã đến lúc cần trả lại đúng bản chất cho trường công.

• Ngân sách nhà nước: Cần đảm bảo đủ chi thường xuyên và đầu tư cơ sở vật chất cơ bản, không đẩy trách nhiệm mua sắm trang thiết bị sang cho phụ huynh.

• Giám sát chặt chẽ: Cần có chế tài xử lý nghiêm hiệu trưởng các trường để xảy ra lạm thu.

• Minh bạch hóa: Mọi khoản thu phải được công khai, minh bạch và thực sự dựa trên sự đồng thuận, không phải sự ép buộc trá hình.

Phụ huynh sẵn sàng đầu tư cho con, nhưng đó phải là sự đầu tư hợp lý, minh bạch và đúng mục đích, chứ không phải là những khoản “thu thuế ngầm” núp bóng giáo dục.

Theo Vnexpress